Co to jest termoizolacja? Najogólniej mówiąc są to działania, których celem jest ograniczenie strat ciepła generowanych przez obiekt i zaoszczędzenie energii wykorzystywanej do jego ogrzewania. Polegają przede wszystkim na właściwym i poprawnym ociepleniu przegród zewnętrznych odpowiedniej grubości materiałem izolacyjnym. W efekcie ciepło przestaje w niekontrolowany sposób uciekać, maleje zużycie energii cieplnej, a co za tym idzie – niższe są koszty eksploatacji budynku.
Najpopularniejsze materiały, które są stosowane do ocieplania obiektów, to styropian i wełna mineralna lub szklana. Oczywiście, te dwa produkty nie wyczerpują listy izolatorów termicznych. Wykorzystywane bywają też pianka PUR, korek, szkło spienione, płyty pilśniowe, granulaty. Wybór określonego materiału determinowany jest m.in. technologią, w jakiej został wzniesiony budynek, planowaną metodą ocieplania, umiejętnościami wykonawcy, preferencjami inwestora. W przypadku ścian, ewentualna konieczność i rodzaj niezbędnej izolacji zależą od tego, z ilu warstw są zbudowane i z jakich zostały wzniesione materiałów. Sposób ocieplenia dachu oraz rodzaj zastosowanego materiału zależy od jego konstrukcji. Bardzo ważne jest też poprawne wykonanie hydro – i termoizolacji podłóg na gruncie – ich zaniechanie lub błędne wykonawstwo może skutkować bardzo wysokimi stratami ciepła.
Izolacja fundamentów
Sposobem na ograniczenie do minimum ryzyka kondensacji pary wodnej i strat ciepła przez fundamenty jest wykonanie na zewnątrz ciągłej, pozbawionej mostków termicznych izolacji obwodowej. Dodatkowo, ochroni ona też przed uszkodzeniem hydroizolację. Wykonanie termoizolacji fundamentów jest niezbędne w domach z ogrzewanymi piwnicami. Jeśli piwnice nie są ogrzewane, można poprzestać tylko na ociepleniu cokołu. Jednak, aby działania te były skuteczne i przyniosły spodziewane zyski, muszą być wykonane poprawnie i przy użyciu odpowiednich materiałów. Dlatego termoizolacja fundamentów winna być wykonana na głębokość min. 1 m w głąb gruntu (a optymalnie aż do ław fundamentowych), zaś jej połączenie z izolacją cokołu musi być płynne i bez mostków termicznych. Stosowane materiały muszą mieć odpowiednie parametry – przede wszystkim powinny być odporne na uszkodzenia mechaniczne. Niezwykle istotne jest też zachowanie ciągłości izolacji cieplnej części podziemnych budynku i parteru. Nie wolno termoizolacji ścian fundamentowych mocować mechanicznie!
Stosowane materiały to najczęściej:
– twarde płyty z polistyrenu ekspandowanego (EPS) – cechują się zwartą budową o dużej wytrzymałości mechanicznej i minimalnej nasiąkliwości, doskonałymi parametrami izolacyjności cieplnej i dużą odpornością na naprężenia ściskające, a także odpornością na zmiany wywołane wielokrotnymi cyklami zamarzania i rozmarzania;
– wodoodporne płyty z polistyrenu ekstrudowanego XPS – o budowie zamkniętokomórkowej, bardzo wysokiej odporności mechanicznej i całkowitej odporności na działanie wilgoci (nie wymagają stosowania dodatkowej warstwy przeciwwodnej); mogą być stosowane w bezpośrednim kontakcie z każdym rodzajem wody gruntowej czy opadowej; wysoka wytrzymałość na ściskanie pozwala na stosowanie izolacji obwodowej nawet do głębokości kilkunastu metrów poniżej poziomu terenu, bez dodatkowej ich ochrony przed naporem gruntu;
– płyty ze szkła piankowego – to materiałniepalny, odporny na korozję biologiczną i chemiczną, charakteryzujący się dużą wytrzymałością mechaniczną, bardzo nośny, nienasiąkliwy i odporny na mróz. Przy płytach fundamentowych izolowanych szkłem piankowym nie dochodzi do przenikania chłodu do konstrukcji budowy; ponadto – położone pod płytą fundamentową – działa jednocześnie jako drenowanie. Sprawdzają się w zastosowaniach do izolacji powierzchni pod dużym obciążeniem, są odporne na agresywne środki chemiczne i niekorzystne czynniki atmosferyczne.
Izolacja cieplna podłogi na gruncie nie powinna być cieńsza niż 10 cm. Jednak warto tę warstwę kilkakrotnie nawet zwiększyć, ponieważ im lepsza ochrona fundamentów przed niekontrolowanymi stratami ciepła, tym niższe rachunki za ciepło. Do jej wykonania znajdują zastosowanie m.in. twarde płyty o znikomej nasiąkliwości, dużej gęstości i odporności na odkształcenia, które są w stanie przenosić działające na nie obciążenia, czyli przede wszystkim twarde płyty styropianowe, płyty z polistyrenu ekstradowanego XPS (które świetnie sprawdzają się w miejscach narażonych na duże obciążenia; można je układać poniżej izolacji przeciwwodnej, bezpośrednio na zagęszczonym podłożu), płyty z wełny kamiennej lub szklanej hydrofobizowanej oraz płyty z pianki PUR (o znakomitych parametrach termoizolacyjnych; sztywne, wytrzymałe na ściskanie, lekkie; mają sporą gęstość, a jednocześnie bardzo niski współczynnik przenikania ciepła; cechuje je też niewielka nasiąkliwość).Ciekawym sposobem na zabezpieczenie fundamentów i podłóg na gruncie jest zastosowanie keramzytu i perlitu (pod postacią kruszywa lub jako lekkich betonów).
Izolacja ścian zewnętrznych
Ściany zewnętrzne budynku muszą gwarantować współczynnik przenikania ciepła nie wyższy niż U = 0,3 W/(m²K). Oczywiście, im współczynnik jest niższy, tym termoizolacja ścian lepsza, a tym samym – tym niższe rachunki za energię cieplną.
Ścian jednowarstwowych nie ociepla się – są one budowane w taki sposób i z takich materiałów, by mur pełnił jednocześnie funkcje nośną i izolacyjną. Ściana dwuwarstwowa składa się z warstwy nośnej i izolacyjnej – aby zapewnić komfort cieplny i spełnić wymagania stawiane przez prawo i normy, do ocieplania stosuje się materiały o niskiej przewodności cieplnej – płyty styropianowe, z wełny mineralnej lub pianki poliuretanowej. Od zewnątrz termo izolator jest zabezpieczany okładziną, która chroni go przed wpływem warunków atmosferycznych. W ścianach trójwarstwowych funkcję izolacji termicznej pełni warstwa środkowa, do wykonania której stosuje się wełnę kamienną, szklaną, styropian, a niekiedy też płyty pianki poliuretanowej. Ponadto można warstwę izolacji termicznej wykonać wdmuchując pomiędzy warstwy muru włókna celulozy lub wtryskując piankę krylaminową. Warstwa termoizolacyjna zabezpieczona jest od zewnątrz ścianką osłonową. Ściany trójwarstwowe zapewniają bardzo dobrą ciepłochłonność, mają wysoką zdolność do akumulowania ciepła oraz stabilizowania wilgotności powietrza.
Ściany zewnętrzne można izolować termicznie za pomocą BSO. Metoda ta sprawdza się przy ścianach murowanych z różnych materiałów i składających się z różnej liczby warstw – system może być wykorzystany przy ścianach trójwarstwowych, dwuwarstwowych ocieplonych bloczkami betonu komórkowego, a także do ścian monolitycznych z betonu żwirowego, keramzytobetonu itp. Materiałem termoizolacyjnym jest styropian samo gasnący lub wełna mineralna. Na izolator nakładana jest siatka z włókna szklanego zatopionego w masie klejowej, która stanowi podkład pod tynk. Warstwę zewnętrzną stanowi tynk cienkowarstwowy: akrylowy lub mineralny w przypadku styropianu, tylko mineralny w przypadku wełny.
Innym rozwiązaniem jest metoda lekka sucha, w której wszystkie warstwy mocowane są mechanicznie przy pomocy specjalnych łączników. Warstwa termoizolacji jest układana między listwami zamocowanego do ściany drewnianego lub metalowego podwójnego rusztu konstrukcyjnego. Jako izolację cieplną stosuje się płyty z wełny mineralnej lub ze styropianu, które muszą całkowicie i ściśle wypełniać przestrzenie i dokładnie przylegać do powierzchni ściany. Okładzinę zewnętrzną stanowią przymocowane do rusztu gotowe elementy elewacyjne – płyty osłonowe, panele i płyty elewacyjne, siding lub deski itp. Warstwa ocieplenia z wełny mineralnej wymaga zabezpieczenia powłoką wiatrochronną (paroprzepuszczalną) od strony warstwy elewacyjnej. Między okładziną elewacyjną a izolacją cieplną z wełny mineralnej należy pozostawić wolną przestrzeń (warstwę powietrzną).
Metoda lekka mokra polega na obłożeniubściany zewnętrznej materiałem o dużym oporze dyfuzyjnym (np. cegłą klinkierową, kamieniem itp.) i umieszczeniu pomiędzy nimi warstwy izolacyjnej. Jako warstwę termoizolacyjną można stosować styropian (wówczas ścianę elewacyjną wznosi się bezpośrednio przy ociepleniu) lub wełnę mineralną (niezbędne jest pozostawienie szczeliny wentylacyjnej pomiędzy ścianą elewacyjną a materiałem termoizolacyjnym oraz montaż specjalnych kratek, zapewniających wlot i wylot powietrza.
Izolacja dachów
Zadaniem dachu jest zabezpieczenie obiektu przed warunkami zewnętrznymi oraz zapewnienie komfortu przebywania w pomieszczeniach. Musi być on poprawnie zaizolowany. Sposób izolacji zależy od typu dachu i przeznaczenia poddasza.
W przypadku dachów płaskich, aby zabezpieczyć budynek przed stratami ciepła stosuje się inne rozwiązania. Stropodachy pełne (niewentylowane) mogą mieć tradycyjny lub odwrócony układ warstw. W pierwszym przypadku pokrycie zewnętrzne jest jednocześnie izolacją przeciwwilgociową – na folii paroizolacyjnej ułożony jest materiał termoizolacyjny (np. płyty dachowe z wełny skalnej i twarde płyty z wełny szklanej, płyty dwuwarstwowe z wełny mineralnej lub płyty izolacyjne ze styropianu pokrytego papą) od zewnątrz zabezpieczony pokryciem. W drugim przypadku na warstwie konstrukcyjnej znajduje się hydroizolacja, na niej termoizolacja (płyta z polistyrenu ekstrudowanego o strukturze zamkniętokomórkowej, płyta EPS o dużej twardości, płyty styropianowe wykończone warstwą zaprawy cementowej lub żwirem). Na warstwie ociepleniowej układane są kolejne warstwy ochronne i filtrujące, a jako ostatnia – dociążająca warstwa wierzchnia. W tym rozwiązaniu nie stosuje się paroizolacji – jej funkcję pełni warstwa hydroizolacyjna, która chroni przed zawilgoceniem termoizolację.
Stropodachy wentylowane mają pomiędzy warstwami górną i dolną pustkę, oddzielającą warstwę wodoszczelną od termoizolacji. Sposób ich docieplenia zależy od konstrukcji stropodachu wentylowanego (wysokości szczeliny wentylacyjnej): jeśli jest to stropodach dwudzielny, izolację cieplną można wykonać np. z płyt lub mat z wełny skalnej lub szklanej z paroizolacją pod materiałem ociepleniowym. Z kolei gdy przestrzeń pomiędzy stropem a konstrukcją dachu jest mała, optymalnym sposobem jest wdmuchanie materiału termoizolacyjnego (granulatu wełny mineralnej, styropianu, perlitu, strzępek wełny lub celulozy).
W dachach skośnych z poddaszem nieużytkowym nie ociepla się połaci dachowej – termoizolację – najczęściej z wełny mineralnej lub styropianu – kładziemy na poziomie stropu, pomiędzy belkami stropowymi ostatniej kondygnacji. Jeśli poddasze jest użytkowe, termoizolacja musi być wykonana precyzyjnie. Poszczególne warstwy połaci dachowej muszą tworzyć układ chroniący przed opadami, wiatrem, niskimi i wysokimi temperaturami. Sposób umieszczenia termoizolacji w połaci dachowej zależy m.in. od konstrukcji więźby oraz parametrów materiału. Gdy decydujemy się na dach bez szczeliny wentylacyjnej, to izolacja wypełnia całą przestrzeń między krokwiami, natomiast w przypadku dachu ze szczeliną wentylacyjną możemy zdecydować się na jedną szczelinę (między warstwą wstępnego krycia z wysokoprzepuszczalnej włókniny a pokryciem wierzchnim) albo dwie szczeliny – jedna pomiędzy membraną i pokryciem, druga pomiędzy zewnętrzną warstwą izolacji i membraną dachową.
Dach izolujemy, mocując materiał na poziomie krokwi jedno-, dwu- lub trójwarstwowo. Trzecia opcja, z izolacją między krokwiami i dwiema warstwami pod krokwiami, pozwala na uzyskanie najlepszych efektów, a przy tym gwarantuje znakomitą izolacyjność akustyczną przegrody. Ocieplony dach skośny wymaga ochrony przed wilgocią. W przypadku izolacji trójwarstwowej, paroizolacja musi znaleźć się między drugą i trzecią warstwą. Również od strony pokrycia termoizolacja musi być zabezpieczona przed warunkami atmosferycznymi – wykorzystuje się do tego włókninę lub wysokoprzepuszczalną folię.
Do termoizolacji dachu skośnego z poddaszem użytkowym wykorzystywane są najczęściej płyty albo maty z wełny mineralnej lub szklanej, płyty laminowane z wełny mineralnej oraz płyty z polistyrenu ekstrudowanego. Można też wykonać izolację płytami pianki poliuretanowej lub wdmuchiwanymi w izolowaną przestrzeń włóknami celulozy, granulatem wełnianym, keramzytowym lub perlitem ekspandowanym.
Jednym ze sposobów na poprawę izolacyjności dachu jest jego renowacja za pomocą pianki poliuretanowej. Metodę tę można stosować zarówno w przypadku dachów skośnych, jak i płaskich. Wykonuje się ją albo za pomocą specjalnej maszyny (izolacja bezspoinowa), albo poprzez ułożenie płyt. Zapewnia ona bardzo wysoką hydroizolacyjność oraz znakomity współczynnik przewodzenia ciepła λ.
Fot. Ytong, Isomur, Braas
WARSTWY – DACHY I ŚCIANY 3/2012
